Geschiedenis

Een vergeten kunstvorm: De ontwikkeling van het boekbinden van 300 v. Chr tot nu

De meeste romans die je tegenwoordig bij de boekwinkel haalt, zijn mechanisch geprint en gebonden. Maar eeuwenoude ambacht van het boekbinden bestaat nog steeds en wordt nu min of meer beschouwd als een kunstvorm. Er worden zelfs wedstrijden gehouden waar mensen hun technische en artistieke vaardigheden kunnen tonen. Het resultaat is dat er momenteel talloze bindstijlen zijn. Hoe is het allemaal zover gekomen? Laten we eens teruggaan in de geschiedenis, en de ontwikkeling van het boekbinden volgen vanaf de 1e eeuw tot nu.

Als eerste
In de 1e eeuw werden de eerste 'boeken' gemaakt. Werd eerder nog geschreven op rollen, nu ontstond een ontwikkeling waarbij documenten werden gebonden in een zogenoemde 'codex'. De eerste codices werden samengebonden volgens een methode die 'koptisch binden' werd genoemd. Hierbij werden setjes documenten bij elkaar gevouwen en met een kettingsteek vastgezet in de vouw.  

'Slappe' en harde band
Al in de 2e eeuw na Christus kwamen er zogenoemde 'slappe' boeken. Dit waren de voorlopers van wat we tegenwoordig paperbacks noemen. Ze hadden helemaal geen band of een slappe band gemaakt van vellum (een soort perkament) of papier.

Middeleeuwse boekbinders introduceerden de houten omslag, die vaak werd bekleed met leer. In eerste instantie werden deze omslagen gelijk met de pagina's afgesneden, maar na het jaar 1200 begonnen de randen uit te steken en werden ze afgerond.


Het oudste westerse boek
Het oudste westerse gebonden boek dat nog bestaat, is het Evangelie van Cuthbert. Het dateert ongeveer uit de 8e eeuw en bevindt zich momenteel in de British Library. Het is nauwkeurig onderzocht en er werd zelfs een CT-scan van gemaakt om inzicht te krijgen in de gebruikte techniek. Onderzoekers ontdekten kleiachtig materiaal tussen het leer en de platten, wat gedaan was om reliëf te creëren.
Toen de middeleeuwse boekbinderij zich verder ontwikkelde, werden sluitingen toegevoegd aan sommige boeken. Voor dat doel werden ook stoffen banden bevestigd om boeken heen die gebonden waren in vellum. Vellum is gevoelig voor vocht en heeft de neiging om krom te trekken. De banden hielden de boeken gesloten terwijl ze op de plank lagen.


Een boek of een riem?
Tegenwoordig dragen we kennis met ons mee in onze smartphones, maar in de middeleeuwen werd die in boeken opgeslagen. Tussen de 13e en 16e eeuw steeg de geletterdheid. Ook ontstond er een innovatieve nieuwe boekbindtechniek, het 'gordelboek'. Deze boeken werden gebonden in leer dat ruim om het boek heen viel, zodat het aan een riem of gordel bevestigd kon worden. Op deze manier konden mensen boeken onderweg meenemen. Meestal waren dat religieuze teksten.

Naarmate de tijd verstreek, werden boeken steeds weelderiger gedecoreerd. De komst van papier en losse letters in Europa zorgden ervoor dat boeken in grotere aantallen gedrukt konden worden dan ooit tevoren. Zo ontstond er behoefte aan automatisering van het boekbindproces.


De geboorte van de mechanische druk
De moderne codex ontstond na een sterke groei van de vraag naar boeken in de 19e eeuw. Om tegemoet te komen aan die vraag, moesten zowel de materialen als de technieken worden herzien. Uitgevers werden verantwoordelijk voor het volledige proces, van drukken tot binden. Boeken werden nu gedrukt op broos papier en, tegen het einde van de eeuw, kregen bijna alle boeken een stofomslag. Veel bibliotheken bonden deze boeken opnieuw in, waardoor een beweging is ontstaan die de oude omslagen wil bewaren.

Praktisch of mooi?
In de 20e eeuw was het boekbinden volledig gemechaniseerd. De bladzijden werden nu met lijm in plaats van draad vastgezet. Niet iedereen was echter blij met deze industriële revolutie. Boekbinders zagen hun vak als een kunst, niet eenvoudigweg als een praktische oplossing. Om de trend te keren, probeerden ze de traditionele technieken in stand te houden door nieuwe generaties aan te moedigen deze technieken te leren. Zo ontstonden er wedstrijden waarbij boekbinders hun kunsten en kwaliteiten konden demonstreren.

We hebben enkele bijzonder goed gebonden boeken op onze boekenveilingen, met name op de veiling van oude en zeldzame boeken die we wekelijks houden. Neem dus eens een kijkje bij onze zeldzame, antieke en bijzondere boeken, en ontdek misschien vandaag jouw meesterwerk nog!  

Maak je gratis account aan
Bij Catawiki zul je iedere week versteld staan van de indrukwekkende en bijzondere objecten die aangeboden worden. Registreer je vandaag en ontdek onze wekelijkse veilingen, die door ons team van gespecialiseerde experts worden samengesteld.
Deel dit artikel
Close Created with Sketch.
Nog niet geregistreerd?
Door gratis een Catawiki-account aan te maken, kun je bieden op onze 75.000 bijzondere objecten die iedere week geveild worden.
Registreer nu