Door David Leggett | 1 juni 2018
''Eenhoorn‘-slagtanden, een opgezette krokodil en menselijke skeletten; Dit zijn slechts enkele van de items die je in een rariteitenkabinet kunt vinden. De term komt uit het Frans en betekent lees-/studiekamer of wonderkamer – in het Duits 'Wunderkammer'– letterlijk een kamer van wonderen. Onze natuurlijke geschiedenis expert, David Leggett, legt uit hoe de moderne rariteitenkabinetten zijn ontstaan uit deze wonderkamers, en hoe je ze zelf kunt maken.
Van Wunderkammer tot rariteitenkabinet
De eerste vermelding van een rariteitenkabinet komt uit een afbeelding van 1599, de gravure in Dell'Historia Naturale van Ferrante Imperato. Vanaf dat moment werd de Wunderkammer steeds populairder omdat de wereld in de ban raakte van wetenschap. Amateur- en professionele anatomen en ontdekkingsreizigers lieten een nieuwsgierig publiek graag de natuurwonderen zien die hen omringden: exotische vogels, zoogdieren, insecten en reptielen, menselijke organen en skeletten, fossiele overblijfselen en schatten uit de zee zoals koralen en schaaldieren. Soms sloeg de fantasie een beetje op hol bij de mensen achter de rariteitenkabinetten. Zo werd een slagtand van een eenhoorn gepresenteerd, wat de tand van een narwal bleek te zijn.
'Musei Wormiani Historia' toont Ole Worm's rariteitenkabinet
Een van de beroemdste kasten van de zeventiende eeuw was die van Ole Worm, een chirurg uit Aarhus en student in de natuurwetenschappen. Hij verzamelde een grote collectie van curiosa, variërend van inheemse artefacten uit de nieuwe wereld, tot opgezette dieren en fossielen. Hij maakte gravures van de collectie, en samen met zijn speculaties over hun betekenis, zijn deze na zijn dood in 1654 gepubliceerd in een catalogus van zijn Museum Wormianum. De gravures geven de juiste betekenis aan de term Wunderkammer. Ole was ook de eigenaar van een nogal ongewoon huisdier: de nu uitgestorven reuzenalk. Zijn illustratie van de reuzenalk is de enige bekende afbeelding van een levend lid van de soort.
De reuzenalk van Ole Wormius
Tijdens het Victoriaanse en Edwardiaanse tijdperk waren rariteitenkabinetten niet langer een privilege van de geleerde of de wetenschapper - bereisde, welgestelde heren wilden dolgraag pronken met hun 'kennis' en ervaring door het organiseren van tentoonstellingen in hun grote buitenhuizen of herenhuizen. Naarmate de rage groter werd, werden de tentoonstellingen minder groot.
Wat nu het dichtst in de buurt komt van een echte Wunderkammer zijn waarschijnlijk onze lokale natuurhistorische musea, of beter nog, onze nationale musea, zoals het Natural History Museum in Londen, of het prachtige Naturalis in Leiden. Het Deyrolle Museum in Parijs, particulier bezit van Louis Albert de Broglie, profileert zich eenvoudigweg as “cabinet“ of “show case“ met zijn fascinerende, eclectische collectie van alle wonderen van de natuur.
Links: Naturalis in Leiden. Rechts: 18e eeuws rariteitenkabinet
De uitdrukking 'rariteitenkabinet' betekent nu vooral: een kast, een set opslagplanken met een mix van wetenschappelijke diversiteit – gebottelde reptielen, schedels en skeletten, exotica en opgezette dieren. De kasten van nu kunnen worden geplaatst in de kleinste ruimtes. Zolang het beginsel van een eclectische collectie overeind blijft, mag elke plank bogen op die titel.
- Zolang het beginsel van een eclectische collectie overeind blijft, mag elke plank bogen op die titel.
- Foto: Cobbe Collectie
Catawiki’s Natuurlijke historie veilingen, vooral de maandelijkse Rariteitenkabinetveiling, biedt de verzamelaar een eenvoudige manier om zo‘n collectie op te bouwen. Elke maand staan er eigenzinnige, ongewone en onverwachte dingen in deze veiling – van zeemeermin 'foetussen' tot levende fossielen zoals diepzee geleedpotigen (reuzepissebedden); van replica‘s van gekrompen hoofden tot gebottelde krokodillen... het is er allemaal.
Links: Vintage drievingerige luiaard, volledig opgezet lijf. Rechts: Soorten op sterk water - met etiketten van de soorten - bloedzuiger, hagedis en rondwormen
Van 1 tot en met 10 juni organiseren wij een speciale privé curiosaveiling onder de titel Jansen’s Wunderkammer. Hierin bieden we van een selectie van voornamelijk antieke stukken – exotische apen van de nieuwe wereld, stekelige reuzekrabben, gordeldier en varaan – en voor de liefhebbers bloedzuigers, ringwormen, sponzen en baby kaaimannen op sterk water. Deze veiling wil je zeker niet missen!
Ontdek meer fossielen | opgezette dieren | kabinetten
Deze artikelen vind je misschien ook interessant: