Door Laura, in samenwerking met onze interne expert Annick van Itallie | 22 september 2020
Koekoeksklokken zie je vaak in films, cartoons, literatuur en muziek als metafoor voor gekte, de kindertijd, onschuld of plezier, maar het zijn ook gewoon prachtige en waardevolle voorwerpen. We vroegen antiekexpert, Annick van Itallie, waar ze op let bij het bepalen van de waarde van koekoekklokken.
Herkomst
“In Italië hadden ze onder de Borgia's 30 jaar oorlog, terreur, moord en bloedvergieten, maar ze hadden ook Michelangelo, Leonardo da Vinci en de Renaissance. In Zwitserland hadden ze broederlijke liefde - 500 jaar democratie en vrede. Maar wat bracht dat hen? De koekoeksklok. "
- Harry Lime, 'The Third Man'
Orson Welles‘ karakter in de film The Third Man uit 1949 was niet het enige dat verwarring zaaide over de herkomst van de koekoeksklok. Veel mensen denken dat de koekoeksklok uit Zwitserland komt, maar het is waarschijnlijker dat de oorsprong in het dorp Schönwald in Duitsland ligt. Schönwald, wat letterlijk prachtig woud betekent, werd later 'Schwarzwald' (Zwarte Woud). Echte koekoeksklokken uit het Zwarte Woud zijn waardevoller dan andere. Je herkent ze aan de met de hand gesneden kast waarop de cultuur uit de regio staat afgebeeld. Ook tref je de naam van de maker ergens op de kast of op het mechanisme in de klok aan. Dit helpt je bij het bepalen van de herkomst en waarde van de koekoeksklok.
Koekoeksklok uit het Zwarte Woud, late 20e eeuw
Geluid en liedjes
Een van de meest opvallende kenmerken van de koekoeksklok is de koekoeksroep, die inwoners van Europa op een natuurlijke manier herinnerde aan de veranderende seizoenen. Sommige koekoeksklokken spelen ook melodieën. Deze muzikale klokken zijn vaak waardevoller. Hoe meer liedjes ze spelen, hoe meer ze waard zijn. Maar hoe weet je welke klokken muzikale klokken zijn? Dat is zo simpel als het tellen van de gewichten die aan de klok hangen. Muzikale koekoeksklokken hebben 3 gewichten, meestal in de vorm van dennenappels. De eerste 2 gewichten drijven de klok en de koekoeksroep aan. De derde is bedoeld voor extra complicaties zoals liedjes.
Koekoeksklok uit het Zwarte Woud met muziekdoos. De klok heeft 3 gewichten, wat betekent dat het een muzikale klok is.
Mechanisme
Koekoeksklokken kunnen 2 soorten mechanismen hebben: 1-daagse en 8-daagse. Zoals de naam al suggereert, moeten 1-daagse mechanismen elke dag opgewonden worden en 8-daagse slechts eenmaal per week. Klokken met een 8-daags mechanisme zijn meer waard dan een klok met een 1-daags mechanisme. Daarnaast willen verzamelaars graag een werkend mechanisme. Het is bij het bepalen van de waarde dus ook belangrijk om te controleren of de klok werkt. Werkt het mechanisme niet, dan betekent dat niet altijd dat de klok waardeloos is. Sommige klokkenmakers zoeken niet-functionerende klokken voor de onderdelen of soms alleen voor de kast, als het een uitzonderlijk mooie klok in goede staat is.
Het uurwerk
Een koekoeksklok kan 2 soorten uurwerken hebben: mechanisch en kwarts. Mechanische klokken zijn meer waard dan die met een kwartsuurwerk, vanwege het vakmanschap dat ervoor nodig is. Hoewel je er doorgaans vanuit kunt gaan dat een antieke koekoeksklok een mechanisch uurwerk heeft, zegt Annick dat je dit gemakkelijk kunt testen: trek aan de gewichten om te zien of de klok opgewonden moet worden.
Vorm
Met de specifieke vorm van de klok moet je ook rekening houden bij het bepalen van de waarde. Is het een chalet, spoorweghuisje of de klassieke omgeving van het Zwarte Woud? Of een jachtscène met herten en dennenappels?
Zwitserse koekoeksklok in chaletstijl, vroege 20e eeuw. Rechts: West-Duitse koekoeksklok in de stijl van een spoorweghuisje, vroege 20e eeuw.
Kwaliteit
De kwaliteit van de koekoeksklok is in belangrijke mate bepalend voor de waarde. Kwaliteit kun je beoordelen aan de hand van de gebruikte materialen en het vakmanschap dat nodig was om de klok te maken. Het is belangrijk om te kijken naar de kwaliteit in relatie tot alle eerder genoemde punten. Let op de kwaliteit van de houtsnedes bij klokken uit het Zwarte Woud, de kwaliteit en diversiteit van het mechanisme en de kwaliteit van het uurwerk. Klokken van hogere kwaliteit leveren meer op.
Staat
Last but not least: de staat van de klok. Aangezien veel koekoeksklokken gemaakt zijn van lindenhout, een zeer zachte en kwetsbare houtsoort, hebben ze vaak krassen of zelfs ontbrekende onderdelen. Het is erg belangrijk de klok zorgvuldig te controleren. Krassen of ontbrekende onderdelen verminderen de waarde. Hoewel verzamelaars en klokkenmakers vaak beschadigde klokken zoeken voor restauratiewerk, is een klok van hoge kwaliteit in goede staat nog altijd het meest kostbaar.
____________________
Neem een kijkje bij onze klokkenveilingen of registreer je als verkoper en verkoop jouw klok.
Ontdek meer klokken | antiek | interieur en decoratie
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Top 5 duurste klokken ooit verkocht