Geschreven door Peter Reynaers | 16 oktober 2018
Zo nu en dan geven we de metaforische pen door aan een van onze experts om een onderwerp te bespreken dat onder zijn of haar expertise valt. In deze editie legt archeologie-expert Peter Reynaers uit waarop nieuwe verzamelaars moeten letten bij het verzamelen van Egyptische bronzen beeldjes – geïllustreerd aan de hand van stukken uit onze eigen veilingen en de Exclusieve IADAA dealersveiling.
____________________
1. Bijna iedereen kan brons uit het oude Egypte bezitten
Je hoeft niet rijk te zijn om je een beeldje uit het oude land van de farao‘s te kunnen veroorloven, want je kunt al iets leuks vinden voor minder dan 500 euro. Grotere bronzen beelden kunnen vaak wel voor hogere prijzen weggaan, tussen € 1000 en € 3000. De lagere prijzen zijn meestal voor objecten die gemaakt zijn in de Late periode, die in grote hoeveelheden beschikbaar zijn. De sleutel is om dat te kopen wat het best bij je budget past.
Deze kleine bronzen kop van een beeldje van de God van Wijsheid en Schrijven, Thot, wordt momenteel aangeboden in onze veiling met een geschatte waarden van € 650 tot € 850. Hieruit blijkt dat zelfs een jongere of beginnende verzamelaar zich een echt stukje oude Egyptische kunst kan veroorloven.
2. Voel de koelte en de warmte van je bronzen objecten
De beste manier om te zien of er geen stukjes plastic of harsachtige restauratie op je brons zit is door het te kussen. Je leest het goed, de beste manier is om het te kussen, het met je lippen te voelen. Met je handen of lippen kun je deze restauraties voelen, omdat het metaal koud is en restauraties warmer aanvoelen aan bepaalde warmtegevoelige lichaamsdelen.
3. Hoe beter de kunstenaar, hoe hoger de prijzen
Brons gieten kwam naar Egypte nadat het door de Mesopotamische volkeren en vooral door de Sumeriërs werd ontwikkeld. Dit was mogelijk door handelsroutes die de oude volkeren verbonden. Onmiddellijk nadat de techniek werd geïmporteerd naar Egypte, werd het beeldhouwen verfijnder. Daarvoor werden ze voornamelijk gemaakt van steen of klei. De hoogtijdagen van het brons in Egypte kwamen met de Renaissance van de Saïte in de 7e eeuw v. Chr. Later, met de Griekse overheersing van Egypte, werd het gieten van brons massaproductie en daalde de kwaliteit en vakmanschap.
Dit stuk vertoont alle kenmerken van een mooi Egyptisch kunstwerk waarvan we nu allemaal houden: de godheid in de vorm van een mummie, het insigne van de koningen in zijn handen, de kroon met gepluimde hoofdtooi en de cobra die op de voorkant van de kroon zit. Verzameld aan het begin van de vorige eeuw, wordt het deze maand op Catawiki aangeboden zodat een nieuwe eigenaar ervoor kan zorgen.
4. Uitgevonden in de oudheid, vandaag nog steeds gebruikt
Het materiaal, een legering van koper en tin, werd gezien als het voornaamste metaal om een standbeeld mee te maken. Dit is omdat het voor langere tijd in een vloeibare staat blijft dan zuiver koper, waardoor het eindresultaat sterker is. De verlorenwasmethode die toen werd gebruikt om dit te doen is nu nog altijd de beste manier om een standbeeld te maken. Een model dat is gemaakt in wax wordt in een omhulsel van klei gezet en blootgesteld aan hitte om de was eruit te laten smelten. De leegte die overblijft is gevuld met gesmolten metaal - brons - en na afkoeling komt het beeld uit het omhulsel dat met een hamer stukgeslagen wordt. Het is heel bijzonder als je bedenkt dat kunstenaars tegenwoordig nog deze zelfde methode gebruiken. Soms werd het brons ook ingelegd met goud of zilver om juwelen of haar na te bootsen.
Dit bronzen object, dat momenteel in onze exclusieve veiling wordt aangeboden, beeldt de Apis-stier uit. Met een geschatte waarde van tussen de 2000 en 2800 euro is het een koopje voor elke serieuze verzamelaar, met een degelijke herkomst uit de collectie van Dampierre, die in de jaren 20 werd aangelegd.
5. Kittens zijn cool, niet alleen op sociale media
De meeste bronzen objecten beelden goden uit en werden gebruikt om te aanbidden in een tempel of thuis. De meeste van deze stukken werden in een graf geplaatst om goddelijke bescherming te bieden. Meestal wordt de godin Isis afgebeeld, vanwege haar rol als de vrouw van Osiris, de goddelijke moeder die bescherming biedt aan huishoudens en ook omdat ze bekend stond als een goochelaar.
Naast deze voorstellingen van opperwezens zijn er een heleboel katten. Zij stonden symbool voor de Bastet (of Bast): de kat-godin van de oorlog en een beschermer tegen het kwaad in allerlei soorten, zoals besmettelijke ziekten en boze geesten. Maar laten we niet vergeten dat katten in Egypte vooral geliefd waren als huisdier vanwege hun karakter en vanwege de ongediertebestrijding, omdat ze muizen en ander ongedierte doodden.
Een mooi bronzen hoofd van een beeldje van een Egyptische kat. Dit object werd enige tijd geleden in een van onze veilingen aangeboden.
6. Formaat doet er toe
De meeste Egyptische bronzen objecten zijn klein (5-6 cm), maar grotere objecten bestaan ook en zijn zeer gewild. Grotere objecten worden gezien als duurder vanwege de zeldzaamheid; ze hebben minder vaak de tand des tijds doorstaan. Vooral omdat het materiaal zelf brozer wordt met de leeftijd. Daarom moet je altijd voorzichtig omgaan met je archeologische brons omdat het net zo broos is als glas.
7. Herkomst is cruciaal
Let op wanneer en waar een stuk voor de eerste keer werd verzameld. De moderne Egyptische staat verbood alle handel in oude kunst vanaf 1983. De datum waarop de museumshop van het Egyptisch Museum stopte met het verkopen van echte oude kunst en er geen oude artefacten meer de Egyptische grens over mochten gaan. Als het stuk een mooie herkomst heeft, zal de waarde altijd hoog blijven en aantrekkelijk voor toekomstige generaties van verzamelaars.
Deze bronzen Isis werd onlangs voor € 14.500 verkocht op Catawiki. Een zeer goede prijs gezien haar geringe omvang, maar hier was de herkomst belangrijk: ze kwam uit de collectie van Gustave Jequier (1868-1946). Ex-Billy Jamieson collectie, 2009 (1954-2011) - een belangrijke verzamelaar uit de Verenigde Staten, die hem te koop aanbood op Catawiki.
8. Pas op voor aangetast brons
Wanneer je een oud bronzen object koopt, pas dan op voor aandoeningen die het metaal aantasten. Deze vorm van rot kan, hoewel zeldzaam, een kunstwerk ruïneren. Het is te herkennen aan een groen pigment op de oppervlakte van het metaal, dat vlekken vormt. Het is moeilijk en duur om het te behandelen en het kan ook andere objecten in de collectie aantasten.
9. Namaak kun je gemakkelijk herkennen
Er is door de eeuwen heen altijd een grote vraag geweest naar Egyptische antiquiteiten en daarom zijn er uiteraard namaakobjecten in omloop. Een van de manieren waarop je dit kunt herkennen is door alle kanten van het object te bekijken. In de oudheid werd in één enkel stuk gegoten, dus een echt stuk behoort één geheel te zijn. Moderne vervalsers maken gebruik van gietmallen van verschillende stukken, waardoor lijnen en ongelijke stukken ontstaan. Je moet ook goed letten op het patina, aangezien het patina op oude bronzen objecten natuurlijk en niet kunstmatig is. Het kunstmatige patina vertoont een uniform en helderder groene tint, terwijl oude objecten over het algemeen een ongelijker patina van donkergroen tot lichter gekleurd groen met lichtere of donkerdere vlekken hebben. Soms bloedt het koper door dit patina, wat resulteert in een rode kleur, dat cupriet wordt genoemd.
Een mooie klein bronzen object van de god Harpocrates of zelfs het kind Horus, waaruit duidelijk het brons en het patina te zien is dat men van oud-Egyptisch brons verwachten kan, inclusief de rode kleur van het cupriet in het brons. Dit is vaak een teken van kwaliteit en authenticiteit. Dit object werd in één van onze afgelopen veilingen verkocht.
10. Bezoek de grote collecties en steek er iets van op!
Veel van zulke mooie bronzen objecten bevinden zich in de grote musea over de wereld zoals het Louvre in Parijs of het British Museum in Londen. Zelfs als het wordt beschermd door glas, kun je nog steeds veel zien aan de objecten en ervan leren, zelfs zonder ze aan te raken. In deze bronzen collecties vind je beelden van de belangrijkste goden van Egypte: Amon, Horus, Isis, Osiris, Thoth en Anubis, maar ook opvallende voorbeelden van standbeelden of beeldjes van katten, muizen, vissen en stieren. Deze objecten hebben een tijdloze kwaliteit die vele verzamelaars en kunstliefhebbers vandaag de dag inspireert.
____________________
Ontdek meer kunst uit de oudheid | brons uit de oudheid | ushabti
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
- In gesprek met een expert: Antieke en moderne kunst combineren met Peter Reynaers
- In gesprek met een expert: Hoe je kunstcollectie van de oudheid te beginnen en snel uit te breiden
- In gesprek met een expert: Peter Reynaers over Egypte in de tijd van de zwarte farao's