Door Thomas | 30 november
Bij Catawiki zijn we altijd op zoek naar de meest bijzondere en exclusieve items voor onze kopers. Vrijdag (30 november) gaat onze speciale veiling voor Stichting De Roos van start, met een van de meest gewilde werken van de Nederlandse grafisch ontwerper M.C. Escher: Regelmatige Vlakverdeling. Onze boekenexpert Mark Harrison legt uit wat dit boek zo uniek maakt.
M.C. Escher is een van de populairste Europese grafische kunstenaars. Zijn houtsnedes, waarin hij het ene figuur geleidelijk transformeert in een ander door een figuur te herhalen met oneindig kleine veranderingen, zijn wereldwijd bekend. Geometrische figuren worden volgens dit principe vogels, vogels worden vissen, bijen worden honingraten en zwarte figuren op wit worden witte figuren op zwart. Zijn meest gezochte werk is misschien wel Regelmatige Vlakverdeling, gepubliceerd in 1958 door Stichting De Roos. We zijn erg blij met het exemplaar van dit werk in onze Catawiki boekenveiling (Stichting De Roos) die op 30 november van start gaat (en eindigt op 9 december om 19.00 uur).
De zin op deze pagina, (aan het begin van de publicatie) luidt: ‘Een graficus heeft in zijn wezen iets van een troubadour.‘ Deze zin loopt door op de volgende pagina van het boek: ‘hij zingt en herhaalt in iedere afdruk die hij van eenzelfde houtblok, koperplaat of lithografische steen maakt, steeds opnieuw hetzelfde lied.‘ Dit tweede deel van de zin verwijst op zeer treffende wijze naar een opvallend aspect van Eschers werk: herhaling. Het is niet verwonderlijk dat hij deze zin koos als openingszin van zijn boek: zijn techniek reflecteert erin.
Dit werk bestaat uit drie delen. Er is een tekstgedeelte, met Eschers persoonlijke ontboezemingen over zijn ‘verslaving‘ aan regelmatige verdeling en een uitleg over de afgebeelde houtsneden (45 pagina‘s). Vervolgens zijn er illustraties in zwart-wit, gedrukt vanaf houtblokken (een serie van zes afdrukken, 33 x 24 cm). Tot slot dezelfde zes afdrukken in rood (bijna verbrand oker).
De filosofie van de vlakken
Deze kenmerkende stijl en filosofie worden nader uitgelegd op de website van de Koninklijke Bibliotheek. “Aanvankelijk koos M.C. Escher voor een opleiding aan de school voor Bouwkunde en Sierende Kunsten te Haarlem. Daar werd zijn tekentalent ontdekt door de graficus Jessurun de Mesquita, die hem stimuleerde over te stappen naar de grafische opleiding. Zijn belangstelling voor architectuur is in zijn werk nog goed te zien, niet alleen in het werken met vlakken, maar ook door zijn spelen met mathematische figuren en perspectief. Hierdoor weet hij in één werk meerdere stijlen te combineren, die niet bij elkaar horen maar door de ingenieuze constructie toch een logisch geheel vormen.”
De vlakken zijn alles voor Escher. Hij legt zijn filosofie verder uit in R. Roelofs 'Not the Tiles, but the Joints: A Little Bridge Between M.C. Escher and Leonardo da Vinci'. In: 'M.C. Escher's Legacy', (2003)
Hierin zegt hij dat de vlakken strak tegen elkaar moeten liggen aan alle zijden, zodat er geen ruimte tussen zit. Met andere woorden, de voeg, de laag met cement die door metselaars wordt gebruikt om elke steen vast te leggen tegen de volgende, scheidt ze in de praktijk, maar kan theoretisch gezien tot niets gereduceerd worden. Wiskundigen zouden deze voegen "randen van het vlak" noemen, "randen hebben namelijk geen breedte."
Over uitgeverij 'Stichting de Roos'
Stichting De Roos werd opgericht in 1945 - een maand na de bevrijding van Nederland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden een flink aantal clandestiene edities gepubliceerd en de oprichters wilden die liefde voor het boek levend houden. In hun eerste prospectus verwoordden ze hun missie: "Het maken van boeken en drukwerken enkel om de ongerepte en dus ook onbaatzuchtige liefde voor typografie en kunst, in alle denkbare vormen waarin deze kunnen samengaan." De stichting heeft een maximaal aantal leden van 175 en al jaren een wachtlijst voor aspirant-leden. Elke jaar publiceert de stichting drie of vier werken, uitsluitend voor leden. De bekendste en meest gewilde uitgave van Stichting De Roos is Regelmatige Vlakverdeling. Het exemplaar in de veiling is #81 van een beperkte oplage van 175 exemplaren.
Museum Meermanno
Het Museum Meermanno bewaart het archief van Stichting De Roos sinds 2003. Dit rijke archief bevat onder meer lidmaatschapslijsten, notulen, productiemateriaal en projectmateriaal van de uitgaven die in oplagen van 175 werden geproduceerd. Het projectmateriaal van Regelmatige Vlakverdeling onthult dat Escher aanvankelijk gevraagd werd om een boek van Belcampo te illustreren. Hij wilde echter liever een eigen tekst, over zijn grote specialisme. ‘Dit’, schreef hij in 1956 aan bestuurslid Karel Asselbergs, ‘zou een hoogst curieuze uitgave kunnen worden; in alle geval iets, (in alle bescheidenheid gezegd), dat geen enkele andere graficus op de hele aardbol, U zou kunnen leveren. ’t Klinkt niet erg bescheiden, maar wat kan ik er aan doen? Zo is het nu eenmaal.’
Museum Meermanno bezit niet alleen het eerste exemplaar (No. 1) van dit gewilde boek, maar ook de proefdrukken en de houten blokken die Escher maakte voor het boek.
De foto‘s van dit prachtige werk zijn allemaal gemaakt van het exemplaar dat wordt aangeboden in de veiling van Stichting De Roos bij Catawiki - M.C. Escher, Regelmatige Vlakverdeling, 1958, geschatte waarde 8.000 tot 10.000 euro
Literatuur: