Door Simone | 17 april 2019
De populaire perceptie van popart is dat het een uit de Verenigde Staten afkomstige beweging is met eigenzinnige kunstenaars zoals Andy Warhol en Roy Lichtenstein als beeldbepalende vertegenwoordigers. De spotlights zijn al zo lang op Amerikaanse popart gericht, dat we misschien vergeten zijn dat andere landen, zoals Italië, Rusland en Japan, hun eigen unieke interpretaties van popart voortbrachten.
Britse pop
In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, heeft popart zijn wortels in het Groot-Brittannië van de jaren 1950. Het land was herstellend van de Tweede Wereldoorlog en de failliete bevolking was afhankelijk van rantsoenen. Britse kunstenaars waren kritisch over de kapitalistische cultuur van de VS, maar verlangden tegelijkertijd naar welvaart. In 1952 kreeg die beweging een naam, toen een aantal jonge kunstenaars de ‘Independent Group’ vormden. Tot die groep behoorden kunstcriticus Lawrence Alloway, die de term popart bedacht, en kunstenaars zoals Richard Hamilton, Peter Blake en Edouard Paolozzi.
De Britse kunstenaars interpreteerden popart net iets anders dan hun Amerikaanse collega‘s. Britse popart was een verlengstuk van het dadaïsme, maar richtte zich op de soms paradoxale beelden van de Amerikaanse popcultuur die de welvaart van een samenleving representeerde en tegelijkertijd zeer krachtig en manipulatief was. Het was een interpretatie van de toeschouwer, waar kunstenaars in de VS het daadwerkelijk leefden in het kapitalistische systeem en het in hun voordeel gebruikten. Ze zagen hun kunst als product en Warhol noemde zijn studio zelfs ‘The Factory’ (De Fabriek).
Een belangrijk werk uit de Britse popart is I was a rich man‘s plaything van Eduardo Paolozzi (1947). Dit was het eerste kunstwerk dat het woord ‘pop’ bevatte, dat in een cartoonachtige witte wolk uit een geweer knalde. Een ander belangrijk werk was Just what is it that makes today‘s homes so different, so appealing? van Richard Hamilton (1956), dat vaak wordt beschouwd als de eerste echte popart werk. Het is vandaag de dag nog steeds relevant aangezien het onderwerp 'informatie-overload' is.
Richard Hamilton - Just what is it that makes today’s homes so different, so appealing? (1956)
Amerikaanse popart
In de VS was popart een antwoord op en een reflectie van de hedendaagse cultuur. Deze kunstenaars werden overstelpt door geavanceerde visuele reclame met veel elementen die waren overgenomen uit de moderne kunst. Dus op hun beurt maakten zij werk dat nog steviger en agressiever was dan dat van de Britse kunstenaars. De Amerikaanse popcultuur probeerde de scheidslijnen te vervagen tussen hoge en lage cultuur. Popkunstenaars waren van mening dat ze overal wel iets van konden ‘lenen’. Waar abstract expressionisme zeer persoonlijk was, was popart veel afstandelijker en een terugkeer naar herkenbare beelden.
Jasper Johns speelde een belangrijke rol in het ontstaan van de Amerikaanse popart. Hij was beroemd om zijn artistieke gebruik van klassieke iconografie in werken zoals de Vlag (1955), net zoals Robert Rauschenberg, die sociale kwesties aankaartte via de kunst die hij maakte uit efemere materialen. Bekender, en heel anders in hun werkwijze, waren Roy Lichtenstein, Andy Warhol, James Rosenquist, Claes Oldenburg en Robert Indiana. Door hun werk werd popart een van de meest herkenbare stijlen in de moderne kunst.
Italiaanse popart
Wat Italiaanse pop onderscheidt van de Amerikaanse en Britse, is de relatie met de geschiedenis en een erfenis van duizenden jaren oud. Popcultuur werd gecombineerd met ‘heilige’ beelden, zoals De Schepping van Adam van Michelangelo, in plaats van met huishoudelijke producten. Deze werken herinterpreteren de ‘Amerikaanse Droom’, maar verbeelden nog veel meer La Dolce Vita. Hoe divers de beweging ook was, je hoeft geen expert te zijn om te zien dat de Italiaanse popart een unieke beweging was.
De Italiaanse popkunstenaars werden collectief de Piazza del Popolo genoemd, een beweging waartoe Mario Schifano, Tano Festa, Renato Mambor, Franco Angeli, Mimmo Rotella, Giosetta Fioroni, Mario Ceoli, Enrico Baj en Cesare Tachhi behoorden. Italiaanse popart maakte in de afgelopen jaren een opleving door, wat gepaard ging met steeds meer erkenning. Zoals in 2015 te zien was bij de expositie The World Goes Pop in Tate Modern, was popart een beweging met wereldwijd bereik, en Italië was een van de meest levendige centra.
De Italiaanse kunstenaar Tano Festa is bekend om zijn vele werken waarin David van Michelangelo te zien is
Franse popart
Twee Franse bewegingen worden doorgaans vergeleken met popart en ontstonden in de tijd waarin popart in zwang raakte: Nieuw Realisme, gebaseerd op een manifest van criticus Pierre Restany over hergebruik van alledaagse materialen om de betekenis ervan uit te drukken en beeldhouwkunst als medium, en Figuration Narrative, een beweging in de schilderkunst met een killere blik op de samenleving. Deze bewegingen waren anders dan de Amerikaanse popart, in de zin dat het niet om massaproductie ging, en dat was ook terug te zien in de prijzen.
Japanse popart
In Japan gebruikte Harue Koga in de late jaren 1920 en vroege jaren 1930 al beelden uit de moderne wereld, gekopieerd uit tijdschriften. Daarin is al een voorbode van de popart te herkennen. Tadanori Yokoo werd een van de succesvolste popkunstenaars van de jaren 1960, net als Keiiche Tanaami. Japanse manga en anime zoals Speed Racer hadden veel invloed op de Japanse popart.
Russische popart
Russische popart of ‘Sots Art’ kwam pas tot bloei na 1991, toen de Communistische Partij zijn macht was kwijtgeraakt en er meer vrijheid van expressie ontstond. Sommige werken die tot de popart gerekend worden, werden al eerder gemaakt, maar kwamen pas in de jaren 1970 boven water. Je zou ook kunnen zeggen dat de propagandistische Sovjet-posters uit de jaren 1950 (bedoeld om de welvaart van de natie te tonen) een vroege vorm van popart waren. In 1990 maakte Dmitri Vrubel de muurschildering Mein Gott, hilf mir, diese tödliche Liebe zu überleben op de Berlijnse Muur, een werk dat gezien wordt als een belangrijke exponent van de Russische popart.
Dmitri Vrubel - Mein Gott, hilf mir, diese tödliche Liebe zu überleben (1990)
____________________
Meer popart vind je in onze wekelijkse kunstveilingen. Neem ook eens een kijkje bij onze exclusieve Italiaanse popart-veiling van deze week, met werken van Mimmo Rotella, Mario Padovan en Enrico Baj.
Ontdek popart | moderne kunst | streetart
Deze artikelen vind je misschien ook interessant: