Geschiedenis

Ontdek art nouveau van over de hele wereld

Door Simone | 16 juni 2020


Art nouveau begon aan haar opmars aan het eind van de 19e eeuw en bestond tot in het begin van de volgende eeuw. Het is een stijl die af wilde van de stoïcijnse aard van historische kunst en de hiërarchie ervan, waar sculpturen en schilderijen als de standaard werden beschouwd. Het was voorbij met de botsing van kleuren en er kwamen meer gedempte tinten en lineaire contouren die op de stengels van planten leken. Het is een wereldwijde stijl en een die kunstvormen overstijgt, van design voor in huis tot fantastische architectonische statements – en elk land gaf er een eigen draai aan.

Verenigd Koninkrijk

Hoewel art nouveau de naam is die het vaakst wordt gebruikt om deze allesomvattende kunststijl te beschrijven, liggen de wortels niet in Frankrijk. Met de Britse Arts & Crafts-beweging in de jaren 80 van de 19e eeuw die de natuur al sterk als belangrijkste inspiratiebron zag, was de basis voor Art Nouveau al gelegd. Een van de belangrijkste invloeden in Groot-Brittannië was destijds grafisch ontwerper Aubrey Beardsley en zijn gebruik van gebogen en vloeiende lijnen werd een van de meest herkenbare kenmerken van Art Nouveau.

Een belangrijk paar binnen de Britse Art Nouveau-ontwerpers waren schilder en glaskunstenaar Margaret MacDonald en haar architect-echtgenoot Charles Mackintosh. MacDonald en Mackintosh waren beiden lid van een groep genaamd 'The Four', afkomstig van de Glasgow School - een collectief van kunstenaars die beïnvloed zijn door de Keltische revival, de Arts & Crafts-beweging en Japonisme. Mede dankzij deze groep werd Glasgow het centrum voor art nouveau in Groot-Brittannië.

Aubrey Beardsley - "The Peacock Skirt", illustratie voor het toneelstuk Salomé van Oscar Wilde (1892)

Frankrijk

De naam art nouveau is afgeleid van het Maison de l’Art Nouveau, een kunstgalerie die in 1895 werd geopend door Siegfried Bing, die een sleutelrol speelde bij het bekendmaken van de stijl. Nog belangrijker was de Exposition Universelle die in 1900 in Parijs werd gehouden: een wereldtentoonstelling die de verworvenheden van de afgelopen eeuw vierde en de ontwikkeling naar de volgende hielp versnellen.

Dit markeerde het hoogtepunt voor art nouveau; de aandacht ging uit naar een aantal Franse ontwerpers en vele andere vooraanstaande kunst- en ambachtsbedrijven van over de hele wereld, terwijl Parijs de hoofdstad van de beweging werd. Hele gebouwen zijn ontworpen in art nouveau-stijl, met name door Jules Lavirotte en Henri Sauvage. Glazen vazen en lampen zijn gemaakt door Emile Gallé; Louis Majorelle bouwde sierlijke meubels en de gebroeders Daum blonken uit in glasontwerp. Nieuwe tijdschriften zoals The Studio en Arts et Idées verspreidden de stijl over de hele wereld.


Duitsland

De Duitse Jugendstil is afkomstig uit het artistieke tijdschrift Die Jugend, dat samen met Simplicissimus en Pan een van de tijdschriften was die een belangrijke rol speelden in het promoten van de stijl in Duitsland. In het begin van de 20e eeuw werd de term Jugendstil alleen gebruikt voor tweedimensionale vormen van grafische kunst, voornamelijk typografie en grafisch ontwerp, maar het wordt nu ook gebruikt voor manifestaties van art nouveau in Duitsland, Nederland, de Baltische staten en Scandinavische landen in het algemeen.

Een belangrijk kenmerk van Jugendstil is de combinatie van letters en afbeeldingen die als geheel zijn ontworpen. Ontwerpers gebruikten vaak unieke display-lettertypen die in harmonie waren met de afbeelding. Otto Eckman was een vooraanstaande Duitse ontwerper, wiens favoriete dier, (de zwaan), een embleem van Jugendstil werd.

Joseph Sattler - voorkant van het tijdschrift Pan

Verenigde Staten

In de VS was glasontwerper Louis Comfort Tiffany de belangrijkste ambassadeur van art nouveau. In 1895 waren zijn werken te zien in de art nouveau-galerij van Siegfried Bing en op verzoek van Thomas Edison begon hij elektrische lampen te maken met veelkleurige glazen kappen. Deze Tiffany-lamp werd een van de meest iconische art nouveau-stukken, maar de vakmensen ontwierpen ook ramen, vazen en andere glaskunst die even indrukwekkend waren, zij het minder bekend. 


Italië

De naam Stile Liberty (of Stile Floreale), ontleend aan het Britse warenhuis Liberty, was een combinatie van art nouveau en classicistische elementen. Carlo Bugatti, (de broer van de beroemde auto-ontwerper), was een van de toonaangevende meubelontwerpers van Stile Liberty. De exotische ontwerpen van Bugatti omvatten een indrukwekkende reeks mediums; van textiel tot keramiek en zelfs muziekinstrumenten. Maar zijn naam wordt vooral gekoppeld aan zijn innovatieve meubels, met opmerkelijke sleutelgatontwerpen. Bekijk voor een architectonisch voorbeeld van Italiaanse art nouveau naar het Teatro Massimo in Palermo, ontworpen door Ernesto Basile, het grootste operahuis in Italië.


Oostenrijk

In Oostenrijk ontstond een aparte variant van de art nouveau: de Weense Secessie. Gustav Klimt, Koloman Moser, Josef Hoffmann, Joseph Maria Olbrich, Max Kurzweil en Otto Wagner waren de oprichters van de beweging, met Klimt als de president en de bekendste van de Secession-schilders. In vergelijking met Jugendstil was de Secession-stijl delicater en minder nationalistisch. Het kwam allemaal samen in het Secession-gebouw ontworpen door architect Joseph Olbrich, waar Klimt en andere Secession-kunstenaars hun schilderijen tentoonstelden.

Gustav Klimt - Adele Bloch-Bauer I

Rusland

In Rusland kon je een bijzonder kleurrijke versie van art nouveau vinden, populair gemaakt door de publicatie van het kunsttijdschrift Мир искусства (The World of Art), opgericht door kunstenaars Alexandre Benois, Leon Bakst en Sergei Diaghilev. In tegenstelling tot de door de natuur geïnspireerde Franse art nouveau, gebruikte de Russische art nouveau de felle kleuren en exotische ontwerpen van Russische folklore en sprookjes als belangrijkste inspiratiebron.

Een van de meest invloedrijke bijdragen die uit het tijdschrift kwam, was de oprichting van Diaghilevs nieuwe balletgezelschap: de Ballets Russes - die begon met kostuums en decors ontworpen door Benois en Bakst, en later door bekende internationale artiesten als Pablo Picasso, Georges Braque, Henri Matisse, Joan Miró en Coco Chanel. Het Ballet-gezelschap trad echter nooit op in Rusland, maar trad jaarlijks op in Parijs.

Hotel Metropol, Moskou, Rusland, 1899-1907, kunst door Vrubel, Golovin, Andreev

Letland

Riga is een voorbeeld van een stad waar de art nouveau-architectuur volop bloeide. De stad hield aan de Russische bezetting een uitgesproken Russische Art Nouveau-stijl over, hoewel de Letse architecten de kunst een eigen draai gaven. Als je de stad bezoekt, kun je verwachten dat ten minste een derde van alle gebouwen in het centrum van Riga in art nouveau-stijl is, waardoor het de stad is met de hoogste concentratie van dit soort gebouwen overal ter wereld.


Spanje

In Spanje manifesteerde art nouveau zich op een andere manier. Het Spaanse Modernisme is vooral bekend door de werken van Antoni Gaudí, wiens ontwerpen van de Casa Milà en Casa Batlló het dichtst bij de geest en idealen van de Art Nouveau liggen. Zijn beroemdste structuur, de Sagrada Família, contrasteert de neigingen van art nouveau met opleving van neogotiek.


Scandinavië

In de Scandinavische landen werd Jugendstil vaak gecombineerd met de nationale romantische stijl van elk land. In Noorwegen was de beweging verbonden met een opleving geïnspireerd door Viking-volkskunst, geleid door ontwerpers als Lars Kisarvik en Gerard Munthe.

Het is zelfs zo dat de Noorse stad Ålesund nu algemeen beschouwd wordt als de hoofdstad van Jugendstil in Scandinavië, dankzij een tragedie waarbij een grote brand in 1903 850 huizen verwoestte. Er kwam echter hulp van over de hele wereld om de stad weer op te bouwen. In slechts drie jaar tijd werd het gebied gereconstrueerd door ongeveer 50 Noorse architecten, wat resulteerde in een unieke en kenmerkende lokale variatie van art nouveau.

In Finland was de stijl iets eenvoudiger en functioneler. Je vindt Jugendstil op het centraal station van Helsinki, ontworpen door onder meer Eliel Saarinen, het Finse Nationale Theater en het Finse Nationale Museum.

Viking drakenhoofdstoel en wandtapijten door Gerhard Munthe, Noorwegen (1898)

____________________

Bij Catawiki zijn we dol op art nouveau en we hebben elke week nieuwe objecten, volg dus onze wekelijkse art nouveau veilingen  of registreer je als verkoper.

____________________

Ontdek meer art nouveau | design | antiek

Deze artikelen vind je misschien ook interessant:

Alles wat je moet weten over het verzamelen van art nouveau

Tips van de experts: hoe verzamel je Lalique glas?

Hoe art nouveau Marleen Deiters inspireert

Maak je gratis account aan
Bij Catawiki zul je iedere week versteld staan van de indrukwekkende en bijzondere objecten die aangeboden worden. Registreer je vandaag en ontdek onze wekelijkse veilingen, die door ons team van gespecialiseerde experts worden samengesteld.
Deel dit artikel
Close Created with Sketch.
Nog niet geregistreerd?
Door gratis een Catawiki-account aan te maken, kun je bieden op onze 75.000 bijzondere objecten die iedere week geveild worden.
Registreer nu