Geschreven door Tom | 10 april 2020
De meest revolutionaire 90-plusser uit de kunstwereld‘, Yayoi Kusama, is nog nooit zo relevant geweest als nu. Als Japanse kunstenares die beroemd is om haar wervelende stratosferen van stippen, zijn Kusama's interactieve grensverleggende tentoonstellingen de afgelopen jaren wereldwijde fenomenen geworden. Maar wie is de roodharige vrouw die deze fantastische universums in kaart brengt en waarom is dit haar tijd?
Enigma
Het achtergrondverhaal van Kusama is, misschien zoals verwacht, ongebruikelijk. Opgegroeid in de bergen van Matsumoto, werd ze al op jonge leeftijd tot schilderen aangetrokken, tot grote ergernis van haar moeder. Kusama herinnert zich dat haar moeder al haar inkt en doeken in beslag nam en haar dochter aanmoedigde om zich in plaats daarvan op het huwelijk te concentreren. Kusama's moeder gaf haar de opdracht haar vader en zijn meerdere geliefden te bespioneren - een strategie die levenslange implicaties voor Kusama zou hebben.
Kusama's werk leeft in een wazige, hallucinerende wereld van kleur en vormen, waarvan ze zegt dat ze grotendeels voortkomt uit de escapistische visies die ze als kind had. Ze karakteriseert deze visies als lichtflitsen, vaak overvolle stippenvelden (een kenmerkend motief van haar). Kusama beschrijft bij een opmerkelijke gelegenheid dat ze zich in een eindeloos veld van pratende bloemen bevond waarvan de hoofden stippen waren en het gevoel hadden dat ze verdween. Ze zou dit proces later omschrijven als ‘zelfvernietiging’ - het verdwijnen in een ruimte die een kenmerk van haar werk zou worden.
Het proces van zelfvernietiging is een bekend proces in Kusama's 'Infinity Mirror Rooms'
Kusama zelf is door de decennia heen verschenen en weer verdwenen in het openbare leven. Sinds 1977 woont Kusama vrijwillig in een psychiatrisch ziekenhuis, het Seiwa-ziekenhuis voor geesteszieken. Het is een beslissing die een extra laag aan haar werk toevoegt - die het laadt met een gevoeligheid voor de kracht van de geest - en haar wereld.
Eindeloze stippen
Kusama is een moderne kunstenares maar haar werk kan niet gemakkelijk gedefinieerd worden. Dit kan worden gezien in de aanwezigheid van haar natuurschetsen uit haar kindertijd, die bij Kusama zijn blijven hangen tot in de volwassenheid. De eerste pompoen die ze bij haar grootvader zag, is uitgegroeid tot een vloot van haar nu iconische pompoensculpturen van menselijke grootte, allemaal in een reeks felle kleuren gemarkeerd met zwarte stippen. Deze stippen zijn bedoeld om ons eraan te herinneren dat we allemaal 'een van de stippen tussen de miljoenen stippen in het universum' zijn.
Een van Kusama's pompoenen zoals te zien op het Japanse eiland Naoshima
Het concept van oneindigheid (en zelfvernietiging) speelt ook een centrale rol in Kusama's werk. Hoewel oneindigheid en ruimtelijke illusies niet per se concepten zijn die ze in de kunst heeft geïntroduceerd, zijn we gewend deze werken binnen een kader te zien. Kusama daagde dit uit, eerst met haar eigen 'Infinity Net'-schilderijen - waar herhaalde verfbogen geleidelijk overgaan in grotere patronen in een kamer - en vervolgens met haar inloopruimtes. De ‘Infinity Mirror Rooms’ zijn de bekendste en meest gevierde voorbeelden van de interactieve installaties van Kusama; gespiegelde kamers die de illusie creëren van meerdere kamers, allemaal gevuld met terugkerende patronen en beelden.
‘Phalli’s Field’ is een van de eerste spiegelkamers die Kusama heeft gemaakt. Gevulde fallussen met stippen vullen de kleine ruimte terwijl de spiegels een eindeloze horizon van hen oproepen, waar je ook kijkt. Het is ongebruikelijk en een van de meer avant-gardistische voorbeelden. Andere kamers repliceren de nachtelijke hemel en verre sterrenstelsels, zoals Kusama's ‘Aftermath of Obliteration of Eternity’, dat een duizelingwekkend universum oproept van hoe een wereld met alleen zwevende lantaarns eruit zou kunnen zien. Deze werken, zegt Kusama, zijn er voor ons om onszelf vragen te stellen over onze eigen plaats in het universum - zijn we, als de vele stippen, alleen in de wereld of samen?
Leeftijd van esthetiek
Kusama's impact op de hedendaagse kunstwereld is verreikend en haar kijk op het individu en de esthetiek is een groot deel van haar stijgende populariteit. Met de komst van Instagram en de ontluikende trend om de ‘esthetiek’ te documenteren, heeft Kusama een bron van enthousiaste fans gevonden in digital natives. Interessant is dat juist het nemen van foto's van jezelf tussen Kusama's werk (een snelle zoekopdracht op Instagram zal je hier tal van voorbeelden van geven) de centrale vraag van haar kunst naar boven lijkt te brengen: hoe alleen zijn we in de wereld als we een foto - terwijl we zogenaamd nadenken over onze plaats erin en ons isolement - en deze in een oogwenk delen met duizenden andere mensen?
Kusama's kamers zijn er voor ons om na te denken over ons isolement - maar de opkomst van sociale media introduceerde een paradox in haar werk
Kusama's kunst past zich prachtig aan aan online ruimtes. Het is kleurrijk, fantastisch en direct te delen. En zoals Kusama zichzelf ooit voorstelde tussen eindeloze bloemen en velden, worden we aangetrokken door hoe verheugend het is om onszelf te zien vormen in haar esthetisch aangename wereld. Kusama's interactieve werken kennen haar achtergrondverhaal en zijn in veel opzichten een verhandeling over de plaatsen waar we naartoe gaan om schoonheid te creëren en te vinden. Maar voor ons kunnen ze meer dienen als les in narcisme en ego - een veelbetekenend teken van de tijd.
____________________
Houd de aankomende Yayoi Kusama objecten in onze wekelijkse kunstveilingen in de gaten, of registreer je als verkoper om je eigen kunst te verkopen.
Ontdek meer moderne en hedendaagse kunst | streetart
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
De emotievolle digitale sculpturen van Andrea Giorgi
Het gepolitiseerde escapisme van Jad El Khoury
Hoe de S.M.S. portfolio‘s kunst toegankelijker maakten