Door Tom | 29 april 2020
In 2020 kondigde Jean Paul Gaultier aan te stoppen als creative director voor zijn gelijknamige merk. Hij wilde zich gaan richten op andere projecten. Met zijn 50-jarige carrière in de modewereld liet hij een blijvende erfenis na die bijdroeg aan discussies over gendernormen voor kleding. Zijn brutale, confronterende en spraakmakende aanpak maakte blijvende indruk. Gaultier was een visionair. Samen met onze mode-expert Eva de Vries, kijken we hoe Gaultier de concepten mannelijkheid, vrouwelijkheid en mode opnieuw uitvond.
In de jaren 1980 sprak Gaultier met een journalist van de New York Times over zijn nieuwe collectie - een selectie mannenrokken. “Een rok dragen betekent niet dat je niet mannelijk bent”, legde Gaultier uit. “Mannelijkheid wordt niet bepaald door kleding. Het zit binnenin je. Mannen en vrouwen kunnen dezelfde kleding dragen, en nog steeds man en vrouw zijn.” Een scherpzinnige en nuttige observatie voor die tijd. Mannen dragen al heel lang rokken (denk aan Schotse rokken en tunieken in het oude Griekenland), maar in de 20e eeuw werden de genders meer afgebakend, zowel in de kleding als in de samenleving. Bepaalde huishoudelijke rollen bepaalden welke kleding je droeg. Gaultier moest daar echter weinig van hebben.
Het enfant terrible van de modewereld
Waar kwam deze afkeer van conventies vandaan? Eva zegt dat het een combinatie is van achtergrond en natuurlijke aanleg. “Jean Paul Gaultier herdefinieerde niet alleen wat mannelijk was - hij herdefinieerde ook gender en esthetiek in zijn werk. Omdat hij geen formele opleiding had gevolgd, kon hij eenvoudiger breken met de conventionele thema’s in de mode. Zijn potentieel was al vroeg zichtbaar. Toen hij 18 jaar oud was, trad hij in dienst bij Pierre Cardin, die hem alleen op basis van zijn talent aannam.
Toen Gaultier mannelijke modellen in rokken de catwalk op stuurde, veroorzaakte dat een aardverschuiving in de industrie
Cardin stond alom bekend om zijn avant-garde-stijl en negeerde vaak de noties van vrouwelijkheid in zijn vrouwenkleding. Hij richtte zich liever op patronen en werkelijke vormen (hij was dol op geometrische ontwerpen). Gaultier werd ongetwijfeld beïnvloed door Cardin. “Het is zelfs zo dat Gaultier heeft gezegd dat hij zich inbeeldde Cardin - en later Jean Patou - te zijn als hij voor hen ontwierp, in de hoop op die manier iets te creëren wat hen zou aanspreken”, zegt Eva.
Gaultier bracht zijn eerste collectie uit in 1976 (waarbij hij goedkoop gevlochten stro gebruikte in haute couture) en zijn tweede in 1981. Hij stond tegen die tijd al bekend als het enfant terrible van de Franse mode, vanwege zijn gewaagde ontwerpen.
Matrozen, rokken en de samenleving
Zijn rokken voor mannen en zijn ‘rabbi chic’ herfst/wintershow in 1993 waren slechts enkele van de concepten die in die tijd verbijstering opriepen. De rokken kregen lof maar waren ook controversieel omdat ze de traditionele mannenkleding ondermijnden. Mannen in strak gesneden rokpakken waren iets totaal nieuws. Zijn benadering van de orthodox-joodse cultuur was een ander voorbeeld van zijn grenzeloosheid - kleding die beschouwd werd als heilig of bijna onaantastbaar, was voor hem interessant om mee te experimenteren.
Gaultier slaagde er bijna moeiteloos in om de grenzen van mannelijkheid op te rekken. Zijn vroege collectie met bretonse streep, de marinière, was geïnspireerd door de queerfilm Querelle - een homo-erotisch verhaal rond een Belgische matroos. Gaultiers voortdurende verwijzing naar deze basisstijl en de bijbehorende associaties, herinneren aan zijn langgekoesterde idee dat gender los staat van kledingkeuze.
De marinière look was geïnspireerd op de film Querelle
Dit ging bij Gaultier ook over vrouwelijkheid, zegt Eva. “Kijk maar eens naar het korset met kegelvormige cups dat Madonna droeg bij haar Blond Ambition-tour. Een meer gewaagde uitvoering van conservatievere de punt-bh die in de jaren 1940 in de mode was; een tijd waarin vrouwen geacht werden zich meer op de achtergrond te houden. Destijds hielden vrouwen de wereld draaiende, omdat de mannen naar het front geroepen waren. Maar dat zegt niets over hoe vrouwen destijds gezien werden. De Madonna-bh hielp mee het originele kledingstuk te herdefiniëren en het te associëren met een gevoel van kracht.”
Uit alle ontwerpen van Gaultier spreek een soort maatschappijkritiek. En dit, zegt Eva, is wat hem onderscheidt. “Een item als een kegelbeha nemen, de geschiedenis ervan opnieuw inkleuren via performance art, zonder de context uit het oog te verliezen, en tegelijkertijd een sociaal statement afgeven? Dan heb je echt visie en ben je een groot talent.”
Gaultiers kegelbeha, ontworpen voor Madonna, werd wereldwijd beroemd
Goodbye Gaultier
Gaultier dankt zijn roem aan het grensverleggende karakter van zijn collecties, maar ontwerpers, redacteuren en liefhebbers roemden ook zijn kleermakersvaardigheden. Het is een van de vele andere redenen waarom hij het zo lang volhield in een industrie die tegenwoordig net zo gemakkelijk modeontwerpers produceert als fast fashion.
Gaultiers laatste show, met als titel ‘Goodbye Gaultier’, was een bombastische viering van zijn genre-brekende carrière
Hij nam afscheid van de industrie met een show waarin de diversiteit van zijn kleding en modellen werd gevierd; Gaultier was een van de eerste ontwerpers die afwijkende lichaamstypes niet schuwde. Hij zal altijd herinnerd worden als iemand die de normen verlegde, zegt Eva. “Ik ben altijd een grote fan geweest van ontwerpers die een item nemen, of zelfs een gebeurtenis uit het verleden, en daar een hedendaags narratief omheen bouwen. Leven, kunst en mode gaan uiteindelijk over het leren zien van de wereld vanuit een ander perspectief.”
____________________
Ga op zoek naar de uitdagende stijl van Gaultier in onze modeveiling of registreer je als verkoper.
Ontdek meer mode | kleding | schoenen
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Hoe vrouwen de edelstenenbranche veranderen
Grace Coddington: de verborgen creatieve kracht achter Vogue