Geschreven door Tom | 9 april 2021
Het Middellandse Zeegebied is een van de belangrijkste referentiepunten van de hedendaagse samenleving als het gaat om oude cultuur. Het heeft geleid tot enkele van de belangrijkste en meest vooruitstrevende beschavingen: de Egyptenaren, de Feniciërs, de Grieken en de Romeinen, om er maar een paar te noemen. Archeologie-expert Ruth Garrido Vila leidde ons door een speciale collectie van oude mediterrane culturen in het Ifergan-museum in Málaga en legde uit waarom er nog veel te leren valt van deze teruggevonden voorwerpen.
Het is verbijsterend te bedenken dat stromingen die duizenden jaren geleden zijn gecreëerd hun weg naar het heden hebben gevonden. De oude Grieken, die de kern van de moderne filosofie blijven voeden, gaven ons een niet-aflatende fascinatie voor de sterren, en hebben samen met de Romeinen enkele van de grootste literaire prestaties uit de geschiedenis geïnspireerd (namelijk de werken van John Milton, Shakespeare en Dante). Dat wil niet zeggen dat we absoluut elke norm hebben behouden die we vanuit oude culturen hebben meegekregen - we hebben ons sindsdien gerealiseerd dat de aarde niet zo plat is als we ooit dachten en dat het bloedige circus van gladiatorengevechten misschien het best kan worden bewaard voor het witte doek - maar we putten voortdurend uit hun kennis en leren meer over onze eigen beperkingen.
“Daarom is archeologie zo belangrijk", zegt Ruth. “[Archeologie] heeft ons geholpen om van de meeste elementen van onze eigen geschiedenis te leren en deze te begrijpen. Een archeologisch stuk is veel meer dan een mooi object. Het is een uniek item dat, na vele eeuwen te hebben overleefd, nog steeds hier is om ons een verhaal te vertellen over oude culturen, gewoonten, rituelen, de samenleving en de manier waarop zij het leven in het algemeen begrepen”.
Hoewel er geen gebrek is aan artefacten en relikwieën om uit te kiezen, zijn sommige stukken symbolen geworden van de beschavingen waar ze vandaan komen.
De dood in het Oude Egypte - de sarcofaag
Weinig mensen stierven zo schitterend als de rijkere inwoners van het oude Egypte. Hun lichamen werden ter ruste gelegd in sarcofagen; stenen doodskisten of containers. De naam sarcofaag komt van de Griekse uitdrukking lithos sarcophagus (‘vleesetende steen') vanwege de kalksteen waarvan veel sarcofagen waren gemaakt en waarvan werd aangenomen dat ze het verval van het lichaam versnelden.
Terwijl andere oude beschavingen zoals de Romeinen ook sarcofagen gebruikten, is het kenmerkend voor het oude Egypte, zegt Ruth. "Sarcofagen behoren tot de meest representatieve en interessante stukken van de oude Egyptische cultuur aangezien ze staan voor mummificatie, de manier waarop oude Egyptenaren lichamen voorbereidden op het hiernamaals en de manier waarop ze erin geloofden".
Deze sarcofaag beeldt scenes uit het Dodenboek uit
Je kan zomaar sarcofagen verkeerd interpreteren en denken dat deze louter containers van de doden waren en dat voor de Oude Egyptenaren de doodskisten waren. Integendeel, sarcofagen waren voorwerpen voor uitgebreide ontwerpen. Ze geven inzicht in hoe de oude Egyptenaren tegen de dood en het hiernamaals aankeken. De Egyptenaren geloofden sterk in het hiernamaals en de sarcofaag was ontworpen met de bedoeling dat de dode hier voor eeuwig zou wonen. De ontwerpen waren vaak een eerbetoon aan het leven van de overledene, met hun naam erop gegraveerd, aangezien de Egyptenaren geloofden dat door de herinnering aan de naam de persoon verzekerd was van voortleven in het hiernamaals.
Na verloop van tijd werd het sarcofaagontwerp sierlijker, om er uiteindelijk uit te zien als de overledene die er in lag. In het geval van deze sarcofaag zie je op het deksel gedetailleerde scenes uit het Dodenboek - een oude Egyptische tekst voor de uitvaart - die Ruth uitlegt als een verdere indicatie van het belang van het hiernamaals voor de Egyptenaren:
“Er staat geschreven dat de ziel na de dood zou worden opgewacht door de god Anubis die haar zou leiden van haar laatste rustplaats naar de Hal van de Waarheid, waar Osiris, Heerser van de Onderwereld en Rechter van de Dood, de ziel op de proef stelde. Dit proces omvatte het wegen van iemands hart tegen de veer van de waarheid en overleg met de Tweeënveertig Rechters. Als de goden het erover eens waren dat de ziel rechtvaardig was, kon de persoon verdergaan naar de gelukzaligheid van het Rietveld. We zien dit allemaal op het deksel van de sarcofaag”.
De wet in het Babylonische rijk – de kudurru
Als de sarcofaag ons vertelt over de dood in het oude Egypte, dan onthult de kudurru - een grenssteen die het begin en het einde van het land aangeeft - van Babylonië veel over wetten en heerschappij in dit eens zo prominente rijk. "Een kudurru was een oude versie van een eigendomsakte die werd gebruikt door de Kassieten van het oude Mesopotamië, en leert ons hoe de bureaucratie in die tijd was", zegt Ruth. "Het werd in de tempel geplaatst om landeigendom vast te leggen die door de koning was afgekondigd, om te voorkomen dat de overeenkomst ongedaan zou worden gemaakt".
Het Babylonische Rijk was zeer uitgestrekt voor zijn tijd. Tussen circa 1770-1670 vGT werd de hoofdstad Babylon beschouwd als de grootste stad ter wereld. Door haar voortdurende groei en dominantie was het essentieel om land en grenzen af te bakenen. Een kudurru diende als een verslag van welk stuk land door de koning was vergeven; de koning behield de originele kudurru en een kopie in klei werd geschonken aan de nieuw aangestelde landeigenaar.
Kudurru's waren ook kunstwerken - een van de weinige overgebleven kunstwerken van Kassite-heerschappij in Babylonië. “Deze Kudurru noemt Nebukadnezar I, een van de belangrijkste koningen van Babylon die regeerde tussen 1125-1104 v.Chr, en er zijn nog maar een paar van zulke kudurru's over". Deze stenen bevatten vaak mythische afbeeldingen van goden - soms zelfs de koning - die toezicht hielden op het contract, evenals de feitelijke details van het contract. Om ervoor te zorgen dat elke partij hun kant van de verbintenis handhaafde, was het niet ongebruikelijk dat er een reeks goddelijke vloeken en symbolen verscheen, bekend als de toorn van de goden, om het object tegen kwaad te beschermen.
Vieringen in het oude Griekenland – de krater
Drinken, oorlog en triomf - geen woorden die je onmiddellijk associeert met een keramisch vat. Maar de geschiedenis van de krater is illuster en eentje die centraal stond in de oude Griekse culturele normen.
Kraters waren berucht om hun rol in de Griekse drinkcultuur en dienden vaak als het middelpunt van waaruit dronken (of toekomstige) feestvierders dronken, afhankelijk van hoe nuchter de persoon was die verantwoordelijk was voor het beheer van de wijn/waterverhouding van de krater. De symboliek en het doel van de krater ging echter verder dan de joviale viering, zegt Ruth. “De bekendste functie van kraters is dat ze werden gebruikt als geschenk aan de winnaars van de Atheense spelen, vergelijkbaar met de prijs die vandaag de dag wordt uitgereikt. Het werd echter ook gebruikt in vroegere oorlogstijd, omdat het werd geschonken aan de verliezende partij in de strijd en zelfs werd gebruikt om vloeistoffen over de uiteengereten vijanden te gieten”.
Kraters werden vaak cadeau gegeven aan de winnaars van de Atheense spelen
Omdat kraters vaak als cadeau werden gegeven, waren ze sierlijk ontworpen en versierd. “Deze volute krater, die zijn naam ontleent aan de gebogen handvatten, is versierd door de onderwereldschilder, een oude Griekse Apulische vaasschilder wiens werken dateren uit de tweede helft van de 4e eeuw voor Christus. In dit geval zien we een staande krijger en een bebaarde man gekleed in een toga, die hem een sierlijke beker aanbiedt. De naiskos wordt omringd door offers van mannen en vrouwen die dozen, dienbladen, takken en bloemenkransen dragen. Het lijkt misschien simpel, maar het vertelt ons veel over hiërarchie, het belang van oorlog, goden en rituelen in de oude Griekse cultuur”.
Net als de vele objecten, fungeert de krater als een van de laatste vaten die ons verhalen kunnen vertellen over de oude samenleving. "We hebben veel te leren van de objecten die we ontdekken en dat is het mooie van archeologie", zegt Ruth. "Ik denk dat we kennis over ons verleden moeten hebben om erachter te komen wie we vandaag zijn".
____________________
Ontdek de oude wereld in onze archeologieveilingen of registreer je als verkoper.
Ontdek meer archeologie en natuurhistorie | archeologische vondsten en overblijfselen
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Over de drinkcultuur van de Oude Grieken
Zolderverhalen: Vreemdheid en charme met Ulrich Kortmanns Oceanische kunst